Βιωματική συνεργατική μάθηση

 

ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΟΛΙΤΗΣ

 

 

Από τα θεωρητικά και ερευνητικά δεδομένα που παρουσιάζονται στην εργασία αυτή, προκύπτει ότι, η
συνεργατική μάθηση είναι μια δυναμική μορφή μάθησης που αν εφαρμοστεί έχοντας ως βάση συγκεκριμένη
θεωρητική προσέγγιση και αντίστοιχο σχεδιασμό, ενισχύει σημαντικά τις κοινωνικές δεξιότητες των μαθη-
τών. Σε αντίθεση με τη γενική εκπαίδευση, οι έρευνες που αφορούν στη συνεργατική μάθηση στο μάθημα της
φυσικής αγωγής είναι περιορισμένες. Γνωστά προγράμματα που προάγουν τη συνεργατική μάθηση στη φυ-
σική αγωγή είναι το μοντέλο κοινωνικής υπευθυνότητας, το μοντέλο αθλητικής εκπαίδευσης, οι συνεργατι-
κές δραστηριότητες από το φάσμα διδασκαλίας του Mosston (1994) και τα διάφορα συνεργατικά παιχνίδια.
Τα παραπάνω μοντέλα χρειάζονται περαιτέρω ερευνητική υποστήριξη, ενώ κρίνεται απαραίτητη η δημι-
ουργία νέων προγραμμάτων- μοντέλων με πιο σαφή θεωρητική προσέγγιση και περισσότερο προσανατολι-
σμένα στην καλλιέργεια των συνεργατικών δεξιοτήτων των μαθητών.
Λέξεις κλειδιά: συνεργατική μάθηση, μοντέλα, κοινωνικές δεξιότητες, φυσική αγωγή

ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: ΕΦΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

 

ΟΙ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΤΗ ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ

 

 Την τελευταία δεκαετία, η μαθηματική κοινότητα στην Ελλάδα έχει εντάξει τις νέες

τεχνολογίες στη διαδικασία της μάθησης. Η όλη εκπαιδευτική διαδικασία έχει μπει σε μια

δυναμική πορεία συνεχούς μετεξέλιξης. Το μοντέλο που κυριαρχούσε τα προηγούμενα χρόνια και

ήταν συνυφασμένο με αυταρχικές, πληροφοριακού τύπου και αποκομμένες από την κοινωνική

πραγματικότητα εκπαιδευτικές αντιλήψεις, σταδιακά υποχωρεί και δίνει τη θέση του σε ένα

καινούριο μοντέλο που χαρακτηρίζεται από σύγχρονες παιδαγωγικές και διδακτικές απόψεις

(κατασκευή της γνώσης από τον ίδιο τον μαθητή, ενεργητική, βιωματική, ομαδοσυνεργατική

μάθηση, δραστηριότητες που συνδέονται με την πραγματική ζωή και έχουν νόημα για τον μαθητή,

διαθεματικές μορφές σκέψης και έκφρασης, έντονη χρήση των Νέων Τεχνολογιών κτλ). Η

διαδικασία της μάθησης δεν είναι πια μόνο μια απλή ενημερωτική λειτουργία, αλλά επηρεάζεται

από ένα σύνολο παραγόντων και οι μαθητές δεν φωτογραφίζουν απλώς την πραγματικότητα αλλά

τη μετασχηματίζουν με ένα τρόπο εξαρτώμενο από το επίπεδο της γνωστικής τους ανάπτυξης, από

την προσωπικότητά τους και από πολλές πολιτιστικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και

οικονομικές παραμέτρους.

 

 Έτσι οι νέες τεχνολογίες παίζουν κεντρικό ρόλο σε όλα τα στάδια της

μαθησιακής διαδικασίας διότι από τη φύση και τη λειτουργία τους μπορούν να

υποστηρίξουν και να συμβάλλουν στην ανάπτυξη διαφόρων τρόπων μάθησης (Κεκές &

Μυλωνάκου-Κεκέ, 2001), όπως:

• Μάθηση μέσα από την εικονική πράξη

• Μάθηση με αναστοχασμό

• Μάθηση μέσα από μελέτη περιπτώσεων

• Μάθηση μέσα από την εξερεύνηση

• Τυχαία μάθηση

Σύμφωνα με τη διεθνή ερευνητική εμπειρία (Hoyles & Noss 1992, Kynigos 1992), αλλά και με

τις σύγχρονες φιλοσοφικές και παιδαγωγικές θέσεις

(Olson 1987, Noss 1988) οι Νέες Τεχνολογίες

μπορούν να δώσουν δυνατότητες που ήταν ανύπαρκτες μέχρι τώρα.

Έτσι οι εφαρμογές των Νέων Τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας είναι δυνατό

να συνεισφέρουν στη βελτίωση και επαναπροσανατολισμό της διαδικασίας της μάθησης σε μια

κατεύθυνση όπου η μάθηση θα γίνει ενεργητική και οι μαθητές (Παπαδόπουλος, 1999) θα:

• πειραματίζονται

• αναζητούν, θα ανακαλύπτουν και θα χαίρονται τη γνώση

• μαθαίνουν να συνεργάζονται, να είναι μεθοδικοί, να παίρνουν πρωτοβουλίες, να θέτουν

στόχους, να επιχειρηματολογούν, να σκέφτονται και να εκφράζονται ελεύθερα,

• καλλιεργούν τις κλίσεις και τα ταλέντα τους,

• αγαπούν τη μάθηση

Έτσι οι Νέες Τεχνολογίες μας δίνουν τη δυνατότητα τη στατική εικόνα του βιβλίου να την

μετατρέψουμε σε δυναμικό εργαλείο κατανόησης εννοιών.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Διδακτικές προσεγγίσεις μέσα από το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών: Βιωματικές μορφές μάθησης.

 Δρ. Τσίγκρη Χρυσούλα.

 Σχολική Σύμβουλος ΠΕ05 Α΄Δ/νσης Δ/θμιας Eκ /σης Αθήνας

 

Στο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών όπου έχουν διατυπωθεί οι αρχές εκμάθησης της Ξένης Γλώσσας στο Δημοτικό Σχολείο, δίδεται έμφαση όχι μόνο στην έννοια της διδασκαλίας της Γαλλικής Γλώσσας αλλά και στην έννοια της εκμάθησης .

 Η προσέγγιση  εκμάθησης της Ξένης Γλώσσας  είναι η «σπειροειδής» με  στόχο την πρόσληψη/ κατανόηση, την αναπαραγωγή και σταδιακά την παραγωγή  προφορικού και γραπτού λόγου.

Tο προτεινόμενο μεθοδολογικό πλαίσιο βασίζεται στις αρχές της Διαφοροποιημένης Παιδαγωγικής, όπου εκτός από την επικοινωνιακή προσέγγιση στην οποία δίδεται ειδική βαρύτητα, ο διδάσκων/ουσα μπορεί, να προσφύγει στον πολυμεθοδολογικό εκλεκτισμό.

 Δίνεται η δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να υιοθετήσει διαφορετικές μεθόδους διδασκαλίας,  δίδοντας έμφαση σε αυτές που προάγουν την αυτενέργεια και την ανάπτυξη της φαντασίας των μαθητών, χωρίς να αποκλείει στοιχεία του παραδοσιακού τρόπου διδασκαλίας, να χρησιμοποιήσει  εναλλακτικές μορφές και τύπους διδασκαλίας (δραστηριότητες, ασκήσεις, σχέδια εργασίας), διάφορες μορφές εργασίας (ατομική, κατά ζεύγη, σε ομάδες) καθώς και διαφορετικά εποπτικά μέσα διδασκαλίας (κασέτες ήχου, βίντεο, αφίσες, εικόνες, παιχνίδια, σχήματα, χάρτες, σχεδιαγράμματα ,ηλεκτρονικό υπολογιστή…).

Σύμφωνα με το επίπεδο γνώσεων και τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά  των μαθητών του  ο εκπαιδευτικός, έχοντας σα στόχο να αναπτύξουν οι μαθητές του σχετικές δεξιότητες ανατρέχει σε  διάφορες μορφές δραστηριοτήτων όπως

Παιγνιώδεις – δημιουργικές, βιωματικές μορφές μάθησης μέσα από τη χρήση διαφόρων τεχνικών (παιχνίδια ρόλων, προσομοιώσεις, δραματοποίηση, μιμητική, παντομίμα…).διαδραστικές ,γνωστικές, και σε διαθεματικές προσεγγίσεις όπου μέσα από σχέδια Εργασίας οι μαθητές ασκούνται στο  «να μάθουν πώς να μαθαίνουν», «να μάθουν μέσα από την πράξη», «να μάθουν σε συνεργασία με τους άλλους και από τους άλλους» και ευαισθητοποιούνται και συνηθίζουν στη δημιουργική χρήση της γλώσσας αλλά και στη διαπολιτισμική της διάσταση μέσα από την ανακάλυψη αναπαραστάσεων του άλλου.

 

Μέσα σε αυτά τα πλαίσια  σαν επιμορφώτρια για την Γαλλική Γλώσσα, στο Δημοτικό θα πρότεινα διάφορες θέσεις που εστιάζουν στις Παιγνιώδεις – δημιουργικές, βιωματικές μορφές μάθησης μέσα από τη χρήση διαφόρων τεχνικών, παιχνίδια ρόλων, προσομοιώσεις, δραματοποίηση,  αυτοσχεδιασμός, ψυχόδραμα.

Α. Θεωρητική προσέγγιση.

Η Δημιουργικότητα κατά τον Debyser συμβάλλει στην ανάπτυξη γλωσσολογικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων και οι δημιουργικές δραστηριότητες είναι τα  μέσα εισαγωγής της δημιουργικότητας μέσα σε μια τάξη εκμάθησης της Γαλλικής σαν ξένης Γλώσσας

Παίζοντας κάποιο ρόλο όπως στο θέατρο ο μαθητής  συνομιλεί, προφέρει απαντάει σε μία άλλη γλώσσα από την δική του, μαθαίνει να εκφράζεται και με χειρονομίες και αφομοιώνει καινούργιες  πολιτιστικές προσεγγίσεις  από τις δικές του.

Οι δημιουργικές δραστηριότητες δίνουν επί πλέον  στους  συμμετέχοντες ένα ενεργητικό ρόλο και ευνοούν την επανάληψη, την απομνημόνευση, και την παραγωγή λόγου.

Μέσα από το παιχνίδι το παιδί ,εκφράζει τον θυμό, την επιθετικότητα  του ,τα όνειρα του την αγάπη του, την ανάγκη του να ψυχαγωγηθεί και θα έλεγε κανείς ότι το παιχνίδι σημαίνει για το παιδί  αυτονομία,  συμμετοχή , επιθυμία.

 

Eυνοϊκές  προϋποθέσεις  τεχνικές και δημιουργικές δραστηριότητες  που επιτρέπουν στον μαθητή να αναπτύξει την δημιουργικότητα του .

 

Για να υπάρξει δημιουργικότητα μέσα σε μια τάξη διδασκαλίας της Γαλλικής σαν ξένης γλώσσας ο μαθητής οφείλει να μάθει να δουλεύει ομαδικά, να είναι συνεργάσιμος και όχι ανταγωνιστικός.

 Ο καθηγητής πρέπει να είναι λιγότερο ηγετικός  διότι η ομαδική εργασία  οφείλει να διεξάγεται  σε κλίμα συνεργασίας και ισότητας  και όχι εξαναγκαστικό και πιεστικό .

 

 Οι τεχνικές που βοηθούν την ανάπτυξη της δημιουργικότητας είναι ουσιαστικά  η τεχνική του brainstorming (καταιγισμός ιδεών) και του concassage.

 

Κατά την παιδαγωγική εφαρμογή του brainstorming ο καθηγητής αρχικά  θέτει το θέμα προς συζήτηση και βεβαιώνεται ότι έχει γίνει κατανοητό από τους μαθητές κάτι που είναι πολύ σημαντικό για την διεξαγωγή του brainstorming.Εν συνεχεία αφήνει τους μαθητές να εκφράσουν ελευθέρα την γνώμη τους και να αναφέρουν τις ιδέες τους χωρίς να τους αφήνει να κάνουν κριτική. Τους διευκολύνει να αποδώσουν όλες τις ιδέες που έχουν γύρω από το θέμα και τους προτρέπει να δουν και να εξερευνήσουν το θέμα από κάθε οπτική γωνία.

Κατά την παιδαγωγική εφαρμογή του concassage  ο καθηγητής υποβάλει την εξής ερώτηση στους μαθητές του. Τι μπορεί να κάνει κανείς με ένα αντικείμενο; Qu΄est qu΄on peut faire avec un objet ?Οι μαθητές προσπαθούν να το τροποποιήσουν υποβάλλοντας σ΄αυτό μια σειρά από μετατροπές για να δουν ποιες καινούργιες ιδέες εμφανίζονται. Πχ. προσπαθούν να το μεγεθύνουν, να το σμικρύνουν, να το βελτιώσουν, να το ενώσουν με κάτι άλλο, να το αναποδογυρίσουν η και να το εξαφανίσουν

Το concassage μπορεί να συμπληρώσει το brainstorming αλλά δεν μπορεί να το αντικαταστήσει, ενώ και οι δύο τεχνικές μπορούν να χρησιμεύσουν σαν προετοιμασία σε ένα παιχνίδι ρόλων

 

Οι δημιουργικές δραστηριότητες( les activités créatives) στις οποίες θα αναφερθώ και που συμβάλουν σε μια βιωματική μάθηση είναι Το παιχνίδι των ρόλων(le jeu de rôle), η προσομοίωση (la simulation),η δραματοποίηση(la dramatisation), ο αυτοσχεδιασμός (l’improvisation), και το ψυχόδραμα (le psychodrame).

Το  παιχνίδι των ρόλων είναι η τεχνική που καταλαμβάνει εξέχουσα θέση σε μία τάξη διδασκαλίας και το κύριο χαρακτηριστικό του είναι ότι ο μαθητής προσποιείται κάποιο πρόσωπο(le faire semblant d’être quelqu’un) σε αντίθεση με την προσομοίωση όπου προσποιείται ότι κάνει κάτι (le faire semblant de faire quelque chose) Κατά το  παιχνίδι των ρόλων ο καθηγητής οφείλει να είναι καλά προετοιμασμένος διότι απαιτείται διπλή προετοιμασία, λειτουργική και  ψυχολογική. Ο μαθητής έχει την δυνατότητα να αυτοσχεδιάσει  ελεύθερα και αυτόνομα .

Σε αντίθεση με το  παιχνίδι των ρόλων ,η προσομοίωση επιτρέπει στον μαθητή να αναπαραγάγει όσο πιο πιστά γίνεται ένα μέρος της πραγματικότητας και είναι πιο εύκολη στην προετοιμασία της.

Κατά την δραματοποίηση ο μαθητής παίζει ένα ρόλο  που του έχει επιβληθεί από την μέθοδο , δραματοποιεί ένα θεατρικό κομμάτι και είναι πιθανό αυτή η δραστηριότητα να εξελιχθεί σε θεατρικό παιχνίδι.

Κατά τον αυτοσχεδιασμό κάθε μαθητής οφείλει να αντιδρά γρήγορα σε κάποια δεδομένη κατάσταση που προτείνεται από τον καθηγητή ,κάνοντας μικρούς αυτοσχεδιασμούς, πράγμα που τον βοηθάει να αναπτύξει την φαντασία του.

Κατά το ψυχόδραμα ο παίκτης μαθητής παίζει  το προσωπικό του δράμα κάτι που το διαφοροποιεί από το   παιχνίδι των ρόλων όπου ο μαθητής παίζει  ένα ρόλο. Σε αυτή την περίπτωση  ο καθηγητής οφείλει να επέμβει για να αποφευχθεί το ψυχοσωματικό γλίστρημα και να δοθεί έμφαση στην παιδαγωγική διάσταση του ψυχοδράματος .

 Β.Πρακτική προσέγγιση

  Μετά τη θεωρητική  προσέγγιση   στόχος μου είναι να παρουσιάσω εικονικές  δειγματικες διδασκαλίες υπό μορφή εργαστηρίου θέτοντας τους διδαχτικούς στόχους για κάθε τεχνική η δημιουργική δραστηριότητα  ξεχωριστά,  ώστε οι επιμορφούμενοι να έχουν την δυνατότητα εξετάζοντας τον παραγόμενο λόγο κατά την διάρκεια της διδασκαλίας, να επιστήσουν την προσοχή τους α) στις δεξιότητες που ανάπτυξαν οι μαθητές β) στις  σταθερές η μεταβλητές μορφές διδασκαλίας οι οποίες είναι απαραίτητες για τη δημιουργία ισορροπίας στην τάξη κατά το επικοινωνιακό πλησίασμα (l’ approche communicative) και γ) στη συμπεριφορά του καθηγητή(enseignant) και του μαθητή(apprenant) και στο ρόλο που παίζουν ανάλογα με τα καθήκοντα που έχουν να εκπληρώσουν.

 

Βιβλιογραφία

 

CARE J. M., DEBUSER F. 1978 : Jeu, langages et créativité. Paris, Hachette-Larousse.

CICUREL F.1985 :Parole sur parole. Le métalangage en  classe de langue. Paris, CLE International.

DUFEU B. 1983 : « Le jeu de rôle : repères pour une pratique » dans Le Français dans le monde 176, pp.43-44

DUFEU B. 1983 : « Techniques de jeu de rôle » dans Le Français dans le monde 176, pp.69-73.

ETUDES DE LINQUISTIQUE APPLIQUEE No 61,1986  « Discours didactiques et didactique de langues »

HYMES D .1984 :Vers la compétence de communication. Paris, Hatier- Credif, Coll. « LAL »

MOIRAND S . 1985 : Enseigner à communiquer en langue étrangère. Paris , Hachette, Coll. « F. Recherches / Applications »

MOIRAND S . 1988 : Une histoire de discours . Paris, Hachette

MORENO J . L .1972 :Psychothérapie de groupe et psychodrame .Paris, PUF.

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ :Αναλυτικό Πρόγραμμα σπουδών (Α.Π.Σ) Ε¨ και ΣΤ΄ Δημοτικού.

ΤΣΙΓΚΡΗ ΧΡΥΣΟΥΛΑ. 1990: Analyse d’ activités créatives en classe de langues. Techniques de classe et interactions .(Aνάλυση των δημιουργικών δραστηριοτήτων σε μια τάξη διδασκαλίας των Γαλλικών σαν ξένης γλώσσας, τεχνικές στην τάξη κατά την επικοινωνία μεταξύ διδάσκοντος  και διδασκομένου). Mémoire de D.E.A. en didactique des langues et des cultures sous la direction de S. MOIRAND. Université de la Sorbonne Nouvelle Paris III.

WEISS F.1983 : Jeu et activités communicatives dans la classe de langue . Paris,Hachette, Coll . « F. Pratiques pédagogique ».